Ooit hoorde ik hoe één van onze rabbijnen mijn moeder troostte, nadat haar tweede echtgenoot veel te jong was overleden: "Koddesj Borchoe haalt de mensen die hem het liefst zijn het eerste naar zich toe.” Mijn moeder had hier wel iets aan, denk ik. Op mij, ongelovige Thomas, maakten die woorden minder indruk. Maar toch, toen ik in 2017 hoorde dat Rob was overleden, met z’n 55 jaar ook veel te jong, zaten deze woorden direct in m’n hoofd. Misschien hadden ze toch meer betekenis voor me dan ik dacht.
Rob was niet alleen een bijzondere en aimabele gozer, iemand die altijd te porren was voor een biertje in een leuke kroeg, hij was ook de integriteit zelve. Hij was onkreukbaar, hij deugde, op iedere denkbare manier. Zo besloten hij en zijn vrouw bijvoorbeeld een hulp in de huishouding te nemen. Prima, goed idee, maar de werkster wordt wel ‘wit’ betaald, geen gesodemieter hè.
Tot aan zijn plotselinge dood had Rob een leidinggevende functie bij de Belastingdienst. Daarmee krijg je niet bij iedereen de handen op elkaar. Als je bij de Belastingdienst werkt, maak je jezelf niet populair. Het is over het algemeen niet iets waarmee je tijdens een verjaardagsfeestje het gesprek opent. Daarom vind ik het belangrijk om Rob in deze column te noemen. Beschouw het als een disclaimer. Ik denk oprecht dat bij de Belastingdienst aardige, integere mensen werken. Rob was daarvan het voorbeeld bij uitstek. Helaas – ik trap even een open deur in – geldt dat niet voor alle werknemers bij de fiscus.
De Belastingdienst ligt al een tijdje onder vuur. Terecht. Van de toeslagenaffaire zakt je broek af. Ongelooflijk wat er gebeurd is, onvergeeflijk ook. Helaas bleek het niet de enige misstand bij de hoeders van de staatsinkomsten. Terwijl de toeslagenaffaire nog regelmatig veel stof doet opwaaien, kwam een nieuwe affaire aan het licht. Er bleek jarenlang een zwarte lijst te zijn bijgehouden. Hartstikke illegaal natuurlijk. Op die lijst stonden 270.000 mensen die, veelal onterecht, als fraudeur te boek stonden.
Dit was zelfs de overheid te gortig, hier moest tegen worden opgetreden. Goed idee! Begin een grondig onderzoek, lijkt me, spoor de kwaadwilligen op en stuur ze de laan uit. Ehhh, daar denken de betrokken ministeries anders over, ze kwamen met een andere oplossing. De Belastingdienst krijgt een boete, een recordboete zelfs van maar liefst 3,7 miljoen euro. Ik kreeg een lachstuip toen ik dit las, maar die maakte snel plaats voor ongeloof en ergernis. Een boete? Serieus? En wie tref je daarmee? Want dat is toch de bedoeling van een boete, die moet een beetje pijn doen. Pijn in je portemonnee. Een boete krijg je bijvoorbeeld voor te hard rijden, zodat je dat de volgende keer wel uit je hoofd laat. Maar dit? Vestzak-broekzak. De ene overheidsdienst betaalt – met belastinggeld! – een boete aan de andere. Wie zal hiervan wakker liggen?
De Belastingdienst heeft een serieus probleem met zijn integriteit. Te nemen maatregelen moeten erop gericht zijn die integriteit te herstellen. Het opleggen van een boete helpt daar niet bij. Dat is een sanctie die meer iets wegheeft van een opgestoken middelvinger.
Rob is er al bijna vijf jaar niet meer. Hij wordt gemist, heel erg gemist. Door zijn vrouw, zijn kinderen en zijn kleinkind dat hij helaas nooit heeft gekend. Ik mis hem ook. Maar het meest wordt hij gemist, vind ik, bij zijn eigen Belastingdienst. Als je kijkt naar de twee grote schandalen die spelen, naar het gebrek aan integriteit, naar de lachwekkende sanctie, dan kun je nauwelijks meer vertrouwen hebben in de Dienst waar iedere Nederlander mee te maken heeft. Wat ik zou willen? Gooi iedereen eruit die verantwoordelijk is voor de toeslagenaffaire en voor de illegale lijst met fraudeurs en vervang ze door alleen maar Robs.
Gelukkig heeft Rob dit niet meer meegemaakt, hij had zich kapot geschaamd.
Deze tekst verscheen eerder als column in het NIW (Nieuw Israëlietisch Weekblad) van 13 mei 2022.
