Brief van Asjer, 10 november 2023

In navolging van vader Max en dochter Natascha van Weezel, die – eerst op de Jonetwebsite en later in dagblad Trouw – een correspondentie met elkaar voerden, zijn mijn zoon Asjer en ik een briefwisseling gestart. Onze brieven zijn te lezen in het NIW (Nieuw Israëlietisch Weekblad). Na een week plaats ik ze door in dit blog.


Lieve Pap,

Niet eerder heb ik zoveel moeite gehad een antwoord aan je te schrijven. Je laatste brief heb ik wel tien keer gelezen. En wanneer je het hebt over Leo, krijg ik een brok in mijn keel. Al dagen zoek ik naar woorden die troostend zouden kunnen werken, maar ik kan ze niet vinden. Het enige wat ik kan zeggen is: ik mis hem ook.

En natuurlijk had je juist de recente gebeurtenissen zo graag met hem doorgesproken. We denken momenteel allemaal aan Israël. De neiging om continu het nieuws te checken heb ik nog niet kunnen onderdrukken. Het gaat ten koste van mijn concentratie en veel van mijn tijd gaat op aan het lezen van artikelen en analyses. De beste in tijden was het interview met de Israëlische schrijver Etgar Keret. Hij betoogt dat er in Israël steeds minder ruimte is voor ambiguïteit en complexiteit. De Palestijn is nog meer dan ooit tot vijand verworden.

In onze Joodse gemeenschap is het niet anders. Mensen zijn angstig en keren naar binnen. Hebben het idee dat je ‘de ander’ niet meer kunt vertrouwen. Je hoort over mensen die hun mezoeza van de deur halen, of op werk niet meer vertellen dat ze Joods zijn. Joodse kinderen die niet meer naar school durven. En die angsten zijn begrijpelijk. Want de hoeveelheid drek die we om ons heen omhoog zien komen, is om van te kotsen. De voorbeelden hoef ik hier niet te herhalen. Het effect ervan op de gemeenschap is niet te onderschatten. Er heerst een sfeer van ‘wie niet voor ons is, is tegen ons’. De ruim een miljoen Nederlandse moslims in Nederland worden voor het gemak even over één kam geschoren. ‘Ze’ bagatelliseren het geweld van Hamas en zorgen voor hetzes tegen de Joodse gemeenschap. Met dat soort mensen kun je toch niet aan tafel gaan zitten? Dialoog wordt afgedaan als tijdverspilling. Iemand uit de Joodse gemeenschap die oproept tot vrede, is in het gunstigste geval een naïeveling en in het slechtste geval een zelfhatende Jood. En waag het niet om op te roepen tot een staakt-het-vuren. Dan plaats je jezelf al helemaal buiten de gemeenschap. Angst en wantrouwen vertroebelen ons zicht. Contrasten worden harder en we zien alleen nog zwart en wit.

Pap, weinig beangstigt mij meer dan het idee te moeten leven in een samenleving waar geen plek meer is voor de complexe realiteit waar we ons nu eenmaal in bevinden. De afgelopen weken heb ik machteloos zitten toekijken hoe die ambiguïteit waar Keret het over had, steeds meer in de verdrukking lijkt te komen.

Op Instagram kwam een filmpje voorbij waarin een vrouw uit Beëri haar verhaal deelt. Op de ochtend van 7 oktober fietst ze nietsvermoedend de kibboets uit. Nog maar net onderweg, ziet ze een ongekend grote hoeveelheid raketten uit Gaza overvliegen. Ze belt met haar partner in de kibboets, die haar zegt dat ze maar beter terug kan komen. Als ze Beëri weer binnenrijdt, ziet ze drie Arabische werknemers uit de kibboets die naar haar roepen dat terroristen de inwoners aan het afschieten zijn. Samen met één van hen, Hisham, rent ze naar de dichtstbijzijnde schuilkelder. Voordat ze die bereiken, zien ze een groep terroristen die handgranaten de schuilkelder ingooien en alle inzittenden vermoorden. De vrouw en Hisham rennen weg en verstoppen zich in de bosjes. Hisham belt met de telefoon van de vrouw naar zijn vader die in een Arabisch dorp verderop woont. Zijn vader stuurt een groep familieleden, Arabische Israëli’s, om hen te redden. Wanneer die met hun jeep naar Beëri rijden, komen ze onderweg tientallen mensen tegen die op het muziekfestival in de woestijn waren en de slachting hebben kunnen ontvluchten. Ze redden tientallen mensen op hun weg naar Beëri, waar ze ook Hisham en de vrouw weten te redden. Ongewapende Arabische Israëli’s die met gevaar voor eigen leven Joden redden uit de handen van de terroristen van Hamas.

Willen we deze verhalen nu wel horen of is het gemakkelijker als de Arabieren of de moslims de vijand zijn? Voor grijstinten lijken mensen momenteel geen ruimte te hebben. Terwijl het zien van die grijstinten de enige manier is om uit de val van angst en wantrouwen op te klimmen. Leo zou voor die verhalen zeker open hebben gestaan.

Asjer


Deze brief verscheen eerder als column in het NIW (Nieuw Israëlietisch Weekblad) van 10 november 2023.